Beschrijving
In het voorjaar van 2003 besloot het bestuur van de Historische Vereniging Loppersum een onderzoek in te stellen naar het leven en de werken van de architect Oeds de Leeuw Wieland. Er werd een werkgroep gevormd die de opdracht meekreeg de activiteiten van Oeds de Leeuw Wieland in kaart te brengen en, indien enigszins mogelijk, een boek over deze architect uit te geven.
Met grote voortvarendheid is de werkgroep aan de slag gegaan. Al snel kreeg zij echter te maken met het probleem, dat het persoonlijk archief van de architect niet bewaard was gebleven. Als gevolg hiervan moest uit een grote verscheidenheid aan bronnen informatie over het leven en werk van de architect worden verzameld. Na ongeveer anderhalf jaar zoeken en speuren, zijn vrijwel alle werken waarin hij de hand heeft gehad, boven water gekomen. Naast het optekenen van diverse verhalen zijn daartoe alle provinciale en regionale kranten benevens diverse gemeentelijke archieven doorgenomen.
Wieland, Oeds de Leeuw was zijn voornaam, werd in 1839 in Ureterp geboren. Met zijn vrouw en twee kinderen arriveerde hij in 1865 in Westerwijtwerd, waar hij zich bij het hoog “Holtje” vestigde als logementhouder, daarnaast was hij ook als timmerman en aannemer actief. Naar alle waarschijnlijkheid nam Wieland tijdens zijn verblijf in Westerwijtwerd tekenles bij meester Riga in Middelstum, die daar voor het “Nut” in de avonduren het tekenonderwijs verzorgde. In 1873 verkocht hij zijn zaak en vestigde zich in logement “Het Gemeentehuis”, nu “De Lopster Kroon” aan de Lagestraat te Loppersum. Hier begon hij zich ook te manifesteren als architect. Hij woonde daar tot 1887 om vervolgens te verhuizen naar logement “Spoorzicht” te Loppersum, dat hij naar eigen inzicht had gebouwd.
Door de economische opleving van de boerenstand in het laatste kwart van de negentiende eeuw, “de champagne jaren”, had Oeds de Leeuw Wieland het tij mee. Bleven de oudere boeren vroeger veelal op de boerderij wonen, nu lieten zij in de omliggende dorpen prachtige herenhuizen bouwen, die een uitdrukking vormden van de door hun verworven welstand. Voor de bouw van dat soort huizen kon je natuurlijk niet terecht bij een simpele dorpstimmerman, daar moest een architect aan te pas komen.
En een daarvan was Oeds de Leeuw Wieland.
In 1877 is hij in die functie daadwerkelijk begonnen. Maar Wieland beperkte zich niet alleen tot woningen. Pastorieën, wegen, bruggen, begraafplaatsen en natuurlijk niet te vergeten boerderijen, bij schier alles voelde hij zich thuis. Zelfs bij het afgraven van wierden was hij actief. Befaamd maakte hij zich bij de wederopbouw van de torenspits van de Hervormde kerk in Uithuizermeeden. Door een blikseminslag brandde het bovenste deel van de toren in 1896 af. De kerkvoogden wilden graag dat de toren weer in de oude stijl zou worden herbouwd. In de archieven was echter geen tekening of een bestek van de oude toren bewaard gebleven. Wel was men in het bezit van een prentbriefkaart en ooit had Wieland de toren eens zelf beklommen, maar dat was dan ook alles. Met dat weinige begon Wieland, geholpen door zijn tekenaar Hendrik Evenhuis. Er werd een model gemaakt en toen de kerkvoogden en notabelen dit model aanschouwden werd er gezegd : “Net d’olle toorn”.
Hoewel op veel plekken in de provincie Groningen bouwwerken van De Leeuw Wieland te vinden zijn, staan de meeste toch in zijn woonplaats Loppersum. De bouwstijl van de huizen is heel verschillend. Zo staan midden in het dorp twee gebouwen tegenover elkaar, waarvan de ene in de stijl van het neoclassicisme en de andere in de stijl van de neorenaissance is opgetrokken. Iets verderop staat weer een huis in de eclectische stijl en nog iets verderop een woonhuis in de chaletstijl. Zo heeft hij er toe bijgedragen van Loppersum een dorp van allure te maken.
In het te verschijnen boek zullen al zijn werken worden besproken en tevens van vele foto’s voorzien. Zijn levensloop, met name die als logementhouder, staat in een apart hoofdstuk. In een ander hoofdstuk is er ruime aandacht voor de diverse bouwstijlen, die in onze provincie toen gangbaar waren en die door Oeds de Leeuw Wieland zijn toegepast.
Kortom een “must” voor al diegenen die Loppersum en haar omgeving een warm hart toedragen.
